IVAN ILLICH

Ivan Illich (Viena 1926-2002)

Ivan Illich eskolaren aurka zegoen eta eskolarekiko kritika egiten zuen. Bere ustez eskola ez du ezagutza

ezta berdintasuna sortzen. Eskolaratze unibertsala eta derrigorrezkoa, ikaskuntza merkantzia batean

bihurtzen du, hezkuntza deitutakoa. Bera eskola mitoen sortzailea izan zen.

Liburu batzuk idatzi zituen bere pentsamendua islatuz. Berdina egin zuen geroago Humberto Beck, Ivan Illichen pentsamendua islatzen dituen liburu bat idatzi zuen Otra Modernidad es Posible. El Pensamiento de Ivan Illich. Liburu honetako  hiru kapitulu irakurri ditugu eta bakoitzaren galdera batzuk erantzun ditugu taldeka. 

1. KAPITULUA - La crítica de las herramientas 

Illichentzat “erramienta” hitza zerbait positiboa dela dio, gazakia sortutakoa. Beste autore batzuk “erramienta” hitza erabili ordez “teknologia” dela diote. Hauek erabiltzen dira gure bizitza errazteko besteak beste. 

Prozesu eredu industrialean kontsumitzen dugun “merkantzia” (bai ondasun bezala ulertuta, bai zerbitzu abstraktu bezala) gure kabuz burutu dezakegun zeozer ordezkatzeko tendentzia dauka. Honela, kontsumitutako “merkantzia” hori nahi gabe oztopo bat bihurtzen da gure hasierako beharra asebetzeko.

Hau irudikatzeko, Illich-ek bi “balore” motaz hitz egiten digun (“...-balorea” vs “...-balorea”).  Erabileraren eta aldaketaren baloreak (valor de cambio y valor de uso) Hona hemen adibide batzuk: Uso eskuz idaztea jakin Cambio ordenagailuz idaztea, Uso ibiltzea Cambio edozein garraiobidea erabiltzea, Uso berez badaukagu sendatzeko ezagutza batzuk Cambio hospitalizazioa/ hospitalaren mitoa

Hezkuntzarekin lotzeko, umeek berezko kuriositatea eta interesa, ingurunea ikertzeko.. daukate (hau izango zen valor de uso), baina eskolak, gu berez daukagun hori guztia, ikasteko motibazioa, kuriositatea… valor de cambio bezala apurtzen ditu.

Beste aldetik, argi eta garbi dago eskola eta ikaskuntza ez dela berdina niretzat eskola instituzioa edo lekua da eta ikaskuntza ikastea da. Eskolara joatea eta ikastea ez da berdina. Ivan Illich-ek ez zuen nahi horrelako eskolarizazioa, alienazioa sustatzen zuelako eta imposatua zelako. Berarentzat eskola polarizatzailea da, gizarte banaketa sustatzen du eta meritokrazia indartzen du,  baina eskola egin behar duena da justu kontrakoa, berdintasuna sustatu.

Kapitulu honetan dago esaldi bat honako hau esaten duela: “En una sociedad condicionada por la medicina, la experiencia de dolor se transforma: se vuelve un problema técnico, carente de significado personal y cultural, un indicador de la necesidad de consumir mercancías y no del sufrimiento como encuentro consciente con lo inevitable” (36. orr) 

Nire ustez gaur egun sendagaiak beharrezkoak bihurtu dira, arazoekin lehen bait lehen akatzeko. Beraz, hezkuntzan arazoak sortzen direnean “pilula” antzeko bat izatea bilatzen dugu, hau da, arazoa konpontzeko irtenbide azkarra. Ondo dago konponbideak bilatzea baina bakoitzak bilatu behar ditu ez digute besteak eman behar.

Gainera, horrek mendekotasuna sortu ahal dizu, erabiltzean emaitza ikusten baduzu gehiago nahi duzu. Azkenean beharrezkoa ez denean laguntza eskatuko duzu, eta zure kabuz ez duzu ezer egingo.

Gaur egun pentsatzen dugu medikuntza gure arazoak konpontzeko beharra duela baina guk hara hori egin behar dugunak (puntu bateraino)

Klasean kapitulo honetaz hausnatu ondoren Didaktika Doctors taldea performance bat egin zuten Unai Coronel-en blogan kontsultatu dezakezue: Didaktika Doctors Performance

2. KAPITULUA: El ritual del progreso


Bigarren kapituluan esaten da Illich-en arabera aurrerapen teknologikoak ez dutela laguntzen humanitatearen garapenan. Eskolan, aurrerapen hauek direla eta, kontsumoko gizartea garatzeko prestatzen dituzte ikasleak. Hau da, eskola bere helburuen kontra doa, ezjakintasuna eta ezberdintasunak sustatuz. Hala ere teknologian sustatzen jarraitzen dute eta hau egiten da interes ekonomikoak direla eta, eta gainera motibazio ezkutua aurkitu delako umeen partez.

Eskolaren izaera kontraproduktiboa ikusita, hezkuntza instituzionalek ez  duela ziurtatzen ezagutzaren zabalkuntza ezta berdintasunaren sustapena ere.
Helburua da sistemarentzat onuragarriak diren ideiak eta jarrerak sustatzea. Horretarako bi bide daude. Alde batetik, jakintzaren pieza txikiekin , kontsumo bukaezina sustatzea , merkatuaren produkto guztiak kontsumitzen ahaleginduz. Beste bidea berriz, ikasleari behartzea sinistera dena mailekatuta dagoela eta arrakasta lortzeko mailaz igo behar duzula eta beraz kontsumo maila igotzean , pertsonaren maila igoko da. Baina bertan ere dago curriculum ezkutua. Baina gure kabuz ikasi ahal dezakegu. Irakasle bezala proiektatzen dugu eskolara ez bagara joaten ez dugula ikasiko eta hori ez da egia.

Eskolaren papera baloreen instituzionalizazioan, ikasleen gogamenean giza jarduerak ondasun bihur daitekeenaren ideia ezartzen du eta beraz, balioak ikasi daitezke.

Eskolaren funtzionamendu sinbolikoa ekonomia garaikidearen islatzea posiblea da. Lehen aipatu dudan moduan, eskolak saltzen digu kontsumismoa. Gainera desioak beharretan bihurtzen dira.

Illich-eko kapitulu honekin lotuta, performans bat sortu nuen nire taldearekin batera. Hasteko klase osoa borobil batean jarri zen zutik eta guk geunden borobiletik sartuta, nire taldeko bat galderak botatzen zituen, adibidez: zein da zuen kirol gustukoena? bakoitza nahi zuena esaten zuen baina gure taldeko guztiak beti berdina esaten genuen, galdera behin eta berriz egiten zen denok berdina erantzun arte, lortzen bazen, lortzen ez bazen gu aspertu arte. 

Honekin gu nahi genuena zen eskola eta gizartea egiten duena imitatu. Aldi berean nahi genuena zen jende guztia guri gustatzen zaiguna beraiei gustatzen zaiela esatea, beraien interesetan pentsatu gabe, bakarrik gure interesetan guk geneukalako jardueraren boterea.

Aldi batean lortu genuen guztiok berdina esatea baina beste zizailaketetan beti zegoen norbait bere bentazko erantzuna ematen zuena eta hori ere guri erreflexio batera gonbidatzen gaituen. Azken finean uste dugulako bizitza errealean  egin behar dena da bakoitza librea izan inoren manipulazioa gabe. 

Matraka taldea ere egin zuen performans bat gai honen inguruan eta hemen ikusi dezakezue Matraka Performance 

3. KAPITULUA: LA CONVIVENCIALIDAD

Illich- entzat ez gara gai industrializaziorik gabeko gizartea imajinatzeko. Eskola, osasun zentroekin batera zeremonia mito-poetikoak dira. Bera, gure kabuz ikasteko askatasuna proposatzen du eta aldi berean imajinazio kreatzailearen ariketa bat proposatzen du besteen kontzientzia eta posibilitate berriak esnatzeko. 

Illich-entzat “Bizikidetasun” printzipioa da proiektu bat non erreminten estrukturetan inbertitzen da gizarte moderno bat sortu ahal izateko.
Bizikidetasunean, menpekotasun bat dago, Ikasteko eskolara joan behar gara. Arlo sozialaren menpe bizi garakonturatu gabe. 

Illichek bi harreman mota irudikatzen ditu bere ingurugiroarekin. Harreman autonomoa: autogobernuak sortutakoa, balore (erabilera balio) batzuk sortu, pertsonalki erabiltzeko.Oinez ibiltzeko gaitasuna, kabuz idazteko gaitasuna. Harreman heteronomoa: estruktura bertikalak prestatzen dituzten bizitzak kontsumoaren inguruan dadude.(kotxea, eskola, )


Illich-ek esaten du ekoizpenaren modu hetereonomoaren suntsitzeak, bi neurri aurrera eramatea eskatzen dituela. Bizitza kontsumismoan oinarritzen du modu heteronomoak. Rekonstrukzio bat garatu ahal izateko lanaren kontzepzio berri bat garatu behar dugu, lan konbibentziala. Alde batetik, erreminta industrialak ordezkatu behar dira erreminta konbibentzialekin. Beste alde batetik, baita merkantzia kontsumismoa ere banakako akzioaz ordezkatu behar da. Honi gehitu behar zaio eskolari mugaak jartzearen beharra.

“ Bizikidetasun gizartea” esan nahi du lan konbentzionalaa definitzen dela ekitatea eta autonomia sortzailearekin. Bizi modu bat eukeratzeaz datza bizi modu hori erramienta industrialak eta konbentzionalak eta merkantzien kontsumoa aldatu behar du bakoitzaren akzioagatik. Bizimodu honetan ere aldaketak egitea erraza izan behar da, lana edo kontsumoa erabili gabe.

Deseskolaratzeak sustatzen du erabaki politiko bat hartzeko baldintzak bermatzea. Pentsatzea ea merezi duen eskolan teknologiak erabiltzea. Beste ikasteko modu batzuk bilatu behar dira. Honekin batera, gizarteko dinamismoaren logika berri bat sortu behar da, gaur egun esaten delako abibidez unibertsitatera joan behar zareka etorkisun on bat izateko eta hori ez da egia 

Honen hausnarketa bat egin zuten beste talde ezberdinak, hona hemen zuek ikusteko:
Whale Performance
Space Girls Performance
Tomaki Performance
Xulines (ez dut aurkitu)